مقایسه دیدگاه های سیاسی-اجتماعی نصیحه الملوک غزالی با تاریخ بیهقی

موضوع و طرح مساله(اهمیت موضوع وهدف:سیاست وچگونگی اعمال آن ازجمله مسائلی است که طی قرون متمادی ، محل بحث و نظریه پردازی عالمان و متفکران بزرگ جهان اسلام بوده است . تعریف درست از سیاست ، و مشخص کردن محدوده نفوذ آن در جامعه و چگونگی ارتباطش با گزاره های دینی و مرزهای شریعت از مسائلی است که در تنظیم ارتباط حاکمان جامعه اسلامی با رعیت و جامعه ، نقشی اساسی ایفا می کند. غزالی از جمله متفکرانی است که در اکثر کتاب های خویش و حتی کتاب های صرفاً فقهی و عقیدتی خود به امر سیاست و ارتباط حاکم با اجتماع پرداخته است . در این رساله سعی شده است تا چهارچوب های فکری غزالی در مورد سیاست و چگونگی اعمال آن در کتاب نصیحه الملوک بررسی و مصادیق و شواهد آن ذکر گردد . در مورد تاریخ بیهقی نیز با دقت در این کتاب می توان خطوط فکری غزالی را در مورد مسائل سیاسی و اجتماعی دریافت و ارزش این کتاب را از کتابی که در آن از وقایع صرف تاریخی سخن رفته است ، والاتر دانست . ب) مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع چارچوب نظری و پرسش ها و فرضیه ها : مهمترین پرسش هایی که این رساله درصدد پاسخ گویی به آنها است به شرح زیر است : 1- نگاه غزالی و بیهقی نسبت به مسائل اجتماعی در دو کتاب نصیحه الملوک و تاریخ بیهقی ، نگاهی شریعت ورزانه است یا نگاهی سیاسی ؟ 2- رابطه شریعت و سیاسیت در نگاه این دو چگونه است ؟ 3- مرز اعمال عدالت و دادگری در جامعه ، از سوی سلاطین در این دو کتاب تا کجاست ؟ 4- سیاست های درست حکومت در این دو کتاب چگونه تعریف شده اند ؟ 5- نشانه های نگاه مصلحت اندیش بیهقی و غزالی در مقابل آرمانگرایی آنان کدام است ؟ 6- معادلات قدرت در روابط بین حاکم و خلیفه ، در این دو کتاب چگونه است ؟ و .... مهمترین منابعی که در جهت پاسخ گویی به این سوالات مورد بررسی قرار گرفت ، علاوه بر دو کتاب فوق الذکر ،سایر کتب غزالی و منابع فرعی مرتبط دیگری بوده است که در تدوین بحث موثر بود است . پ)روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، روش تحقیق ، جامعه مورد تحقیق ، نمونه گیری و روش های نمونه گیری ، ابزار اندازه گیری ، نحوه اجرای آن ، شیوه گرد آوری و تجزیه و تحلیل داده ها : روش تحقیق دراین رساله،مانند اکثررساله های علوم انسانی،ابتدامطالعه دقیق وتنظیم کلیدواژه ها واهداف تحقیق بوده است. فیش برداری و طراحی شاکله اصلی مباحث وعناوین فصول مرحله بعدی کاربوده است.مرحله دیگر کارنیزمطالعه کتب و مقالات فرعی مرتبط باموضوع پژوهش و ترکیب مطالب منتج ازآنها بانتایج به دست آمده از متن این دو کتاب برای ارائه مطالب و طرحی روشن و مستند وبراساس پژوهش های پیشین بوده است. ت)یافته های تحقیق: شناخت مفهوم سیاست در نزد فقهای اهل سنت. آشنایی باسیاست فقاهتی که بر پایه ی شریعت است.بررسی مواضع کتابهای نصیحه الملوک وتاریخ بیهقی راجع به عناصرو پارامترهای اعمال سیاست دراجتماع.بررسی مفهوم عدل و جایگاه آن درتفکربیهقی وغزالی.میزان نفوذ مصلحت اندیشی وواقع بینی سیاسی دراندیشه و آرمان گرای بیهقی و غزالی. ث:نتیجه گیری وپیشنهادات: اعمال دیدی واقع بینانه و مصلحت اندیش در برخورد بامسائل سیاسی و اجتماعی ازسوی بیهقی و غزالی،شاید مهمترین نتیجه ای باشد که از این رساله می توان گرفت.زیرا چنانکه در متن و به تفصیل و با استناد به شواهد متعدد،د رمورد آن سخن رفت،اگرچه غزالی در نصیحه الملوک و بیهقی درتاریخ بیهقی نسبت به اجرای قوانین شرع و عدل گستری ودادورزی و اعمال درست سیاست های حکومتی از سوی سلاطین وحاکمان ،حساسیت ویژه ای از خود نشان می داده اند،اماتوجه به مقتضیات زمان ولزوم حفظ نظم وسامان جامعه اسلامی،درتعدیل مواضع آنان نسبت به فساد و ستمگری های حکام و خلفای عصرشان،بسیار موثر بوده است.این تفکرواقع بین را در عطف نظراین دومتفکر،از خلیفه به سلطان عصر خویش نیز می توان دید. آنچه در این میان نیازمند کارو بررسی بیشتری برای ترسیم واقعی تر از چهره سیاست در تفکر غزالی و بیهقی است،لزوم دقت و کاوش بیشتر در زندگی حکام و خلفای عصر این دو نگارنده و بررسی چگونگی معاش و زندگی رعیت و ارتباط انان با دستگاه حاکمه در آن زمان،برای دستیابی به دیدی جامع تردر نقد دیدگاه های این دو متفکر است.